Perkhidmatan awam merupakan tunjang utama pentadbiran negara. Lantikan ke dalam sektor ini bukan sahaja membuka peluang pekerjaan kepada rakyat, malah memastikan kestabilan pentadbiran serta penyampaian perkhidmatan yang efisien kepada masyarakat. Namun, sistem lantikan yang sedia ada kini sedang melalui fasa transformasi besar bagi menjawab cabaran fiskal dan kehendak semasa pentadbiran negara dan negeri, termasuk di Sarawak.
Lantikan Berpencen Tidak Lagi Mampan
Berdasarkan kenyataan Perdana Menteri, Datuk Seri Anwar Ibrahim pada Majlis Amanat Perdana Perkhidmatan Awam 2024, kerajaan kini sedang meneliti kaedah baharu lantikan tetap dan bercarum bagi menggantikan sistem berpencen sedia ada. Hal ini susulan amaran bahawa jumlah pencen pesara dijangka mencecah RM120 bilion setahun menjelang 2040 sekiranya tiada pembaharuan dilakukan.
Langkah interim telah dilaksanakan bermula 1 Februari 2024, di mana semua lantikan baharu akan dibuat secara Kontrak Perkhidmatan (Contract of Service, COS). Pegawai yang dilantik di bawah skim ini akan membuat caruman kepada Kumpulan Wang Simpanan Pekerja (KWSP) berbanding menerima pencen seumur hidup seperti dalam sistem terdahulu.
Jenis-jenis Lantikan Dalam Perkhidmatan Awam
Secara umum, terdapat tiga jenis utama lantikan dalam perkhidmatan awam:
- Lantikan Tetap
Pegawai diberikan kedudukan tetap setelah melalui tempoh percubaan dan pengesahan jawatan. Dalam sistem lama, mereka turut menerima pencen. Sistem ini kini dalam kajian semula untuk digantikan dengan kaedah bercarum. - Lantikan Sementara
Digunakan untuk mengisi kekosongan sementara atau projek khusus. Pegawai ini tidak berpencen dan boleh ditamatkan perkhidmatan atas sebab pentadbiran. - Lantikan Kontrak (COS)
Digunakan dalam tempoh peralihan kini sebagai langkah interim. Pegawai dilantik dengan kontrak terhad, diberi kemudahan seperti KWSP dan SOCSO, dan boleh diserap ke jawatan tetap kelak mengikut sistem baharu.
Sarawak: Fokus Kepada Merit dan Representasi Adil
Di Sarawak, sistem pelantikan awam dipantau oleh Suruhanjaya Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak (SPANS). Menurut Timbalan Premier Sarawak, Datuk Amar Awang Tengah Ali Hasan, pelantikan di negeri ini dilaksanakan berdasarkan merit, keupayaan dan kompetensi, tanpa mengambil kira bangsa atau latar belakang.
Ini disokong oleh data SPANS yang menunjukkan bahawa calon dari pelbagai etnik minoriti seperti Kajang, Saban dan Mierek turut dilantik ke dalam perkhidmatan awam negeri. Malah, menurut statistik pelantikan SPA 2019, seramai 812 atau 4.77% daripada pelantikan tetap persekutuan merupakan Bumiputera Sarawak satu angka yang memberi gambaran tentang tahap penyertaan anak negeri dalam sektor awam secara nasional.
Ke Arah Sistem Lebih Lestari
Dalam menghadapi tekanan fiskal, kerajaan mengambil langkah proaktif dengan mengubah sistem saraan awam ke arah model bercarum, seiring amalan global. Kajian komprehensif sedang dijalankan oleh Jabatan Perkhidmatan Awam (JPA) dan hasilnya akan dibentangkan kepada Jemaah Menteri.
Di peringkat negeri pula, Sarawak terus memperkukuh sistemnya melalui SPANS yang bebas serta telus dalam mengendalikan urusan lantikan dan kenaikan pangkat. Data dari Laporan Tahunan SPANS 2021–2023 turut memperlihatkan kadar pelantikan semula, pengesahan jawatan dan pembangunan modal insan yang konsisten.
Selain itu, kerajaan turut memberi perhatian kepada golongan istimewa. Pada tahun 2024, seramai 44 individu OKU dilantik ke jawatan awam oleh SPA, mencerminkan usaha memperluas keterangkuman dalam sistem pelantikan negara.
Transformasi lantikan dalam perkhidmatan awam kini bukan sekadar penyesuaian teknikal, tetapi satu keperluan mendesak bagi memastikan kelestarian kewangan negara, kecekapan pentadbiran, dan peluang pekerjaan yang adil untuk semua rakyat termasuk di Sarawak. Pelaksanaan sistem lantikan baharu secara berperingkat dengan asas merit serta sokongan data yang kukuh menjadi kunci kejayaan reformasi ini.
Rujukan
Afiezy Azaman. (2024, August 16). Kaedah lantikan tetap, bercarum sedang dalam kajian – PM Anwar. Astro Awani; Awani. https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kaedah-lantikan-tetap-bercarum-sedang-dalam-kajian-pm-anwar-483749?utm_
Bernama. (2022, December). DUN Sarawak: Lantikan penjawat awam Sarawak berdasarkan merit – TVS. TVS. https://www.tvsarawak.my/2022/12/01/dun-sarawak-lantikan-penjawat-awam-sarawak-berdasarkan-merit/?utm_
Nazrilan. (2024, January 23). Penjawat awam kini hanya lantikan kontrak hingga sistem baharu siap. BBC PORTAL. https://www.bbcportal.my/2024/01/23/penjawat-awam-kini-hanya-lantikan-kontrak-hingga-sistem-baharu-siap/?utm_
